“Het tegenovergestelde van liefde is niet haat. Het is onverschilligheid.”
Deze uitspraak van Holocaust-overlevende Eli Wiesel wordt regelmatig door paus Franciscus geciteerd. Je kunt zeggen dat het als het ware een rode draad is doorheen zijn pontificaat. In zijn ogen kan een christen nooit onverschillig zijn.
Een van de eerste keren dat hij het gebruikte was tijdens zijn bezoek aan het Italiaanse eilandje Lampedusa. De wereld reageerde even geschokt toen bekend werd dat er een boot was gezonken, en er 300 opvarenden waren verdronken. Een humanitaire ramp. Paus Franciscus stelde tegenover de onverschilligheid van het “Ben ik de hoeder van mijn broeder?” het christelijk engagement van het “Ik ben mijn broeders hoeder!”
Deze week, tijdens zijn bezoek – een boetvaardige pelgrimage, zoals hij het zelf noemt - aan Maskwacis in Canada, citeerde de paus Wiesel opnieuw. Hij deed het op het terrein van de Ermineskinschool, een katholiek heropvoedingsinstituut voor de Indiaanse bevolking, waar onnoemlijk veel leed is geschied. Voor dat leed vroeg hij op een indrukwekkende wijze vergiffenis. Niet tijdens een Mis, maar bij een inheems ritueel.
Net als de Holocaust, en net als de ramp bij Lampedusa, had dit drama nooit mogen gebeuren. En toch is het gebeurd. Wat Eli Wiesel met zijn uitspraak wilde benadrukken, is dat deze rampen gebeuren omdat het overgrote deel van de mensen de schouders ophaalt, wegkijkt of de ogen dichtdoet. Natuurlijk, wanneer dit kwaad aan het licht komt zijn we geschokt, maar heeft het ook een impact op ons leven? Zijn we bereid om ons leven te veranderen, en bereikbaar te zijn voor kleine mensen?
Paus Franciscus ziet een sterk verband tussen onverschilligheid en onze mate van welvaart. Hoewel welvaart niet de oorzaak hoeft te zijn van onverschilligheid, versterkt hij de onverschilligheid wel. Mensen die het goed hebben zijn minder geneigd om uit hun comfortzone te stappen, zijn minder geneigd iets van hun overvloed in te leveren omwille van het geluk van anderen. Want doe je dat, staat dat gelijk aan een impliciete schuldbekentenis, een bevestiging van het feit dat we vooral schatten vergaren voor onszelf, en niet in de hemel, zoals we in het evangelie van komende zondag zullen horen.
Als je googelt op Lampedusa, zie je dat veel reisbureaus een vakantie op het eiland aanbieden. Het is een mooie bestemming, om te zwemmen, om te duiken, om een kleine cruise te maken. Even ontsnappen aan de sleur of de stress van alledag. Waarschijnlijk zul je weinig meekrijgen van het migratiedrama. Je kunt ook de onverschilligheid van je afleggen, en je het lot van je broeder aan te trekken. En daarvoor hoef je niet naar Lampedusa. Nederland kent inmiddels vele bestemmingen.
Diaken René de Weerd
