Er bestaan diverse vertellingen uit de Joodse leefwereld. Soms wordt dan het oordeel van een rabbi gevraagd over tegenstelde meningen van twee mensen. En dan gebeurt het dat de rabbi in beide gevallen zegt: Je hebt gelijk. Dat sluit ook aan bij de joodse overtuiging dat elke Bijbeltekst meerdere betekenissen kan hebben. Dan hoef je elkaar dus niet meteen in de haren te vliegen met de woorden: “Maar ik heb gelijk.”
In ons kerkelijk denken zijn we meer beïnvloed door de Griekse of Romeinse manier van redeneren. Daar gaat men graag uit van de gedachte: iets bestaat wel of niet, een bewering is waar of onwaar, een daad van een mens is goed of slecht, volgens de geldende wetten is iemand schuldig of onschuldig. Dan kun je redeneringen maken waar geen speld tussen te krijgen is om te laten zien: ik heb gelijk en jij niet.
Maar de werkelijkheid is meestal niet zo zwart-wit. Een bewering kan vaak wel een beetje waar zijn, een verkeerde daad kan goed bedoeld zijn, een rechtlijnige uitspraak van een rechter kan iemand onrechtvaardig treffen. Voor dat laatste hoeven we maar te denken aan de toeslagenaffaire.
Op kerkelijk gebied kennen we ook de tegenstelling tussen geldig en ongeldig. Dat wordt toegepast bij de zeven sacramenten. Bepaalde voorwaarden voor geldigheid vinden we dan in ons katholieke handboek (codex) van kerkelijk recht. En dan komen we tot onvriendelijke uitspraken. Het protestantse Heilig Avondmaal verliest zijn waarde, want de dominee is niet tot priester gewijd. En sommige echtparen zijn niet echt getrouwd, want er heeft iets ontbroken aan de kerkelijke voorwaarden voor geldigheid.
Met een verlangen naar duidelijkheid is ons katholieke denken in het verleden vaak ongenuanceerd geweest. Velen hebben daaronder geleden. We zullen moeten toegeven dat we ons niet altijd voldoende hebben laten leiden door de ruimte in het Bijbels getuigenis: “Hoort hoe God met mensen omgaat.” Jezus heeft ons ook de heilige Geest beloofd. Maar hebben we daar goed naar geluisterd, in bescheidenheid?
We zijn nu met heel de Kerk een synodaal proces begonnen. Ik hoop van harte dat we met veel nuance gaan ontdekken wat God ons te zeggen heeft. Dan zal ik in mijn hart ook ruimte maken voor anderen die soms al te gemakkelijk in het hokje van de ‘ketters’ werden gezet.
Pater Leo van der Klaauw
