Het Wonder van Empel

Het Wonder van Empel tijdens de Slag bij Empel vond plaats in december 1585. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648), waarbij zo’n 4.000 Spaanse soldaten op wonderbaarlijke wijze ontsnapten aan de Staatse troepen in de omgeving van Oud-Empel. Deze gebeurtenis is waarschijnlijk bij de meeste Nederlanders niet bekend maar bij de Spanjaarden des te meer.

In de Tachtigjarige Oorlog was ’s-Hertogenbosch een Spaansgezinde stad. Deze stad was de uitvalsbasis van waaruit de Spanjaarden diverse steden en gebieden in de omgeving veroverden. Op 20 november 1585 stak het Spaanse leger onder aanvoering van Don Francisco Arias de Bobadilla de Maas over en kreeg voet aan wal in de Bommelerwaard. Tijdens deze veldtocht kwamen zij een Staatse krijgsvloot tegen, die vanaf de boten de dijken van de Bommelerwaard doorstaken. De overstromingen die daarop volgden dwongen de Spanjaarden tot de aftocht. Het was de bedoeling om de Maas over te steken en terug te keren naar ‘s-Hertogenbosch. Bij Empel bleek de terugtocht naar 's-Hertogenbosch afgesneden door scherp bewaakte wateroppervlakten. De Spaanse troepen zaten bij Empel vijf dagen als ratten in de val in de kou en regen. De Staatsen vuurden vanaf de schepen van 4 tot 7 december op de Spaanse stellingen. De Spanjaarden groeven zich daarom in rond de kerk van Empel (nu Oud-Empel).

Beeltenis Mariabeeld
Tijdens het ingraven vond een Spaanse soldaat een onbeschadigde beeltenis met de afbeelding van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria. Legerleider Arias de Bobadilla liet deze afbeelding in de kerk plaatsen, waarna werd gebeden. De volgende dag (8 december) was de dag waarop de Onbevlekte Ontvangenis werd gevierd. De Bossche Lieve Vrouwe Broederschap organiseerde een plechtige processie om Gods hulp af te smeken over de ingesloten katholieke Spaanse soldaten. Later op die dag begon het hard te vriezen. De Staatse schepen moesten zich noodgedwongen terugtrekken naar het open water van de Maas. Twee dagen later begon het te dooien, waarna de Spaanse troepen terug konden keren naar het veilige 's-Hertogenbosch. De Spanjaarden ervaarden dit als een redding door de heilige Maria en zagen dit als het ‘Wonder van Empel’. De verering van Maria nam in militaire kringen een hoge vlucht. Er werd een Broederschap opgericht die de naam droeg ‘Soldaten der Onbevlekt Ontvangen Maagd’. Bij koninklijk decreet werd in 1892 de H. Maria de beschermheilige van het Spaanse leger.

Mariakapel
De kerk waar het wonder plaats vond, is tijdens de Tweede Wereldoorlog in november 1944 helemaal verwoest en niet meer herbouwd op die plek. In 2000 is op die plek in Oud-Empel een kapel gebouwd, gewijd aan Maria Onbevlekte Ontvangenis. Deze kapel is op 8 december 2000 ingewijd door bisdom vicaris Ludo Baeten. De kapel is niet alleen een herinnering aan de verwoeste kerk, maar ook aan het Spaanse mirakel. Voor veel Spanjaarden is het Wonder van Empel aanleiding om bedevaartstocht naar Empel te gaan maken. De Slag bij Empel wordt elk jaar in de week van 8 december door vele Spanjaarden herdacht met een bezoek aan de kerk en kapel om Maria te eren. Het is tevens het feest van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria in de katholieke kerk. (La Inmaculada Concepción).

Daarnaast brengen door het jaar heen regelmatig vele Spanjaarden een bezoek aan de kerk, waar naast het Spaanse Mariabeeld een infocentrum is ingericht waar uitgebreid informatie is te krijgen over dit Wonder. Daarna wordt meestal ook een bezoekje gebracht aan de Mariakapel in Oud-Empel.

De Landelinuskerk in Empel

De naam Empel komt van het Oude Germaanse woord AMBA. AMB of EMB betekent rondom en A of Aa betekent water. Later maakte men daar Empla of Empele van. Een dorp omringd door water. Door veranderingen in de rivierloop van de Maas is de omvang van het grondgebied van Empel door de eeuwen heen hierdoor regelmatig veranderd.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de oude kerk in Oud-Empel verwoest. Na de oorlog werd direct begonnen met de herbouwplannen. Het voormalige waterschap De Maaskant stond niet toe dat er aan de dijk herbouw of nieuwbouw zou plaatsvinden. Toen is besloten om een nieuw dorp te bouwen verder van de dijk op de locatie ’t Slot. Pastoor Claasen ging daarbij ook gericht werken voor de nieuwe kerk op ’t Slot. Medio 1948 werd begonnen met het grondwerk voor de kerk en de begraafplaats. Om de bevolking mee te krijgen vond op 7 maart van dat jaar de kruisplanting plaats op de plek voor het toekomstige altaar. Het lukte pastoor Claasen uiteindelijk samen met het kerkbestuur om alle vergunningen rond te krijgen. Op 21 februari 1949 kon hij de eerste steen (stuk steen uit de oude kerk) inmetselen.

Pseudobasiliek
De St. Landelinuskerk is gebouwd naar een ontwerp van de Tilburgse architect N.H. Pontzen in de wederopbouwstijl. De kerk staat midden in de kern van het nieuwe Empel. De herbouw is traditionalistisch vormgegeven onder invloed van de Bossche School. De kerk is opgezet als een pseudobasiliek (pseudo-basilica), dat is een kerkgebouw met naast het middenschip, twee lagere zijbeuken. Bij een basiliek wordt dit hoogteverschil overbrugd door een verticale muur met ramen, waardoor licht kan vallen. Dit heet een lichtbeuk.

Volkskerk
De Landelinuskerk heeft een hoge vierkante vieringtoren en aanpalende zijkapellen. Een christocentrische kerk (ook wel volkskerk geheten). Dit type kerk is ontstaan als een reactie op de neogotische kerkenbouw. Het altaar bevindt zich centraal in de viering. Hierachter bevindt zich een ondiepe, vijfzijdige absisuitbouw. In 1996 is aan de sacristie een uitbouw toegevoegd. Het middenschip is zeer breed opgezet en heeft aan weerszijden banken. De zijbeuken fungeren als loop- en processiegangen. Het middenschip reikt tot aan de triomfboogwand die de aansluiting op het hoogkoor markeert. Aan het einde van de zijbeuken, aan weerszijden van het koor, liggen kapellen. In één daarvan is een infocentrum over het ‘Wonder van Empel’ aangebracht. Hierin ook een triptiek van L. Wiegman, dat het ‘Wonder van Empel’ (1585) uitbeeldt. In de kerk bevinden zich kruiswegstaties van E. Deckers; een kruis van Albert Termote; een beeld van Antonius Abt gemaakt door Frans van der Burgt en verder twee bijzondere Mariabeelden. Bisschop Mutsaerts heeft op 23 april 1950 de kerkwijding gedaan. Tot in 2011 is de Landelinusparochie een zelfstandige parochie geweest. Mede door de veranderende, maatschappelijke ontwikkelingen ontstond de noodzaak om de parochie te fuseren met de parochies in de Bossche omgeving tot de nieuwe parochie Heilige Maria. De fusie was in Empel niet geheel onomstreden. Heden ten dage kent men in Empel nog een intensieve kerk-beleving, dit is mede mogelijk door de inzet van vele vrijwilligers

Pastoraalcentrum D’n Hof

Medio 2020 is achter de kerk het parochiecentrum D’n Hof gerealiseerd. De uitdaging was toen, het ontwerpen van een parochiezaal op respectabele afstand van de monumentale Landelinuskerk. Ook de waardevolle bomen in de tuin moesten behouden blijven. Het centrum is ontworpen door Sloven Architectuur en gebouwd met niet aflatende medewerking van Empelse ondernemingen en vrijwilligers. Het modern geoutilleerde gebouw heeft primair een pastorale en sociale functie ten behoeve van de Empelse bevolking.

Met onze nieuwbouw hebben we de diaconie een nieuwe impuls gegeven. Er is sinds vorig jaar maart een nieuwe diaconiegroep aangetreden onder de naam: zorgen voor elkaar. De groep heeft het afgelopen jaar contact onderhouden via zoom. De Werkgroep Diaconie van de Landelinus gemeenschap Empel organiseert op dit moment activiteiten, zonder dat mensen samenkomen, zoals:

• Pakkettenaktie (zegeltjes PLUS) voor mensen Empel en  voedselbank
• Kledingaktie
• Kerstaktie / Paasaktie
• Ziekenbezoek
• Praatje met een maatje
• Pastorale contacten