Tijdens één van de vele lezingen die Dom Hans van der Laan hield, opperde hij de gedachte over hoe mooi het zou zijn als er ooit iemand kwam die zijn plastisch getal toepaste met een totaal andere resultante. Om dit te kunnen bewerkstelligen moet je niet alleen kennis hebben van zijn theorie, maar ook kijken waar en hoe deze tot stand is gekomen. Wat waren de omstandigheden? Je kunt vanaf de zijlijn zijn theorie ontleden, maar je kunt ook van binnen uit meewandelen in zijn tred. Deze begint als zoon van een architect in Leiden. Via Delft en Granpré Molière monasteerde deze benedictijner monnik achtereenvolgens in Oosterhout en Vaals. Je mag dus stellen dat de theorie van de Bossche School, los van wederopbouwlezingen aan het Kruithuis, weinig Bosch' in zich heeft.
Wat Dom Hans van der Laan in zijn tijd deed, was eigenlijk niet zo nieuw in de geschiedenis. Meerdere kloosters in de wereld (en met name benedictijnen) gingen in het verleden hun spiritualiteit te lijf met vormgeving. Zoekend naar ‘het ware’ en/of ‘het verlichtende’ grepen ze terug op oude tijden en datgene wat zo dicht mogelijk bij ‘de Pantocrator’ leek te zijn. Het vroegchristelijke (of zelfs voorchristelijke) werd hiermee een groot uitgangspunt voor onze hedendaagse kerkenarchitectuur. In 1868 bouwde beeldhouder en latere benedictijn Peter Lenz de St. Mauruskapel in Beuron. Ook hij greep terug op de oudheid en wel op de faraonische Egyptenaren. Hij was hiermee op zijn beurt een groot inspirator voor de Zaanstrekers Jan Stuyt en Jan Verkade, welke ook geen Bossche namen zijn! Slechts de Oudenbossche Granpré Molière mag zich schakel noemen tussen Jan Stuyt en Dom Hans van der Laan.
Onze parochie is nog tenminste twee Bossche School kerken rijk en één pre Bossche School kerk, maar welke nadert nu ‘het ware’ of ‘verlichtende’ het meest? Welke kerk heeft het ultieme klimaat naar het Goddelijke?
Mijn eigen leermeester, architect en gevoed door de Bossche School architectuur, kwam ooit kijken in mijn eerste, toen nog niet verbouwde en net gekochte oude huisje. Hij pakte een stoel en ging in het midden van de huiskamer zitten. Na een ijzige stilte van ca. vijf minuten stond hij op en zei: "Ja, dit voelt goed"…. Daarna deed de stilte weer haar werk! Deze ruimte-ervaring (die overigens lang niet iedereen gegeven is) gaf aan dat ruimte ertoe doet in beleving. Veel mensen hebben onbewust ook dit gevoel! Nog niet meetbaar middels een getal, maar middels een intrinsieke gevoelswaarde. Dom Hans van der Laan is in zijn pogingen om e.e.a. meetbaar te maken m.i. zeer geslaagd in een dergelijke vertaling. Toch is intrinsieke gevoelswaarde meer dan een ruimte-ervaring. Daarin speelt afkomst, perceptie en richting eveneens een grote rol.
In de St. Cathrienkerk (de pre Bossche School kerk) hoor ik vaak een eerste reactie van bezoekers. Gaandeweg wil ik dan steeds meer vertellen over vijfhonderd jaar St. Cathrien en haar Bossche klimaat, over Neo byzantijnse flauwekul, over Beuroner Kunst en de in mijn ogen afstekende lelijke schilderijen aan de wanden, maar het heeft allemaal geen zin. "Alles van waarde is weerloos", zei Lucebert ooit… en de tijd die verhaalt zelf!
Vanuit uw eigen afkomst, perceptie en richting is het zaterdag 11 september voor iedereen ‘Open Monumentendag’, want ‘Mijn monument is jouw Monument’ en tussen 10.00 uur en 16.30 uur bent u VAN HARTE WELKOM in dit Bossche, Beuronse, Byzantijnse, Armeense, Servische, Poolse, Oekraïense, ware en verlichtende klimaat en bovenal huis van God!
De Kwartiermaker
